Onlangs bezocht ik in het Groninger Museum de overzichtstentoonstelling van Hendrik Werkman. Bekend geworden als drukker voor de kunstenaarsvereniging De Ploeg. Later heeft hij zelf naam verworven als expressionistisch kunstenaar.
Kleurrijk
De tentoonstelling bracht een mooi kleurrijk overzicht van Werkman zijn werk. Schilderijen tot stand gebracht door middel van verschillende druktechnieken. Kijkend naar de afbeeldingen zag ik mooie composities, kleuren die van donker naar licht gingen, soms een stad, soms een abstract figuur. Dichterbij gekomen zag ik dat deze beelden bestonden uit cijfers, letters, soms ontdekte ik een afdruk van een tang of ander gereedschap.
Een product van de werkeloosheid
Geïntrigeerd door deze ontdekking liep ik naar het tekstbord en las dat een collega-kunstenaar het kunstenaarschap van Werkman “Een product van de werkeloosheid” noemde. Werkman had een goed lopende drukkerij maar in 1922 kwamen er steeds minder betaalde opdrachten. Hij had tijd over en ging experimenteren met allerlei zetmaterialen. Zo gebruikte hij de zijkanten en achterkanten van letters, tekende hij lijnen op papier met behulp van de zijkant van de roller. Zijn inspiratie haalde hij uit de omgeving van zijn werkplaats, schoorstenen, de balken aan het plafond en boten die voorbij voeren. Later ging hij ook werken met sjablonen zodat hij figuratief werk kon maken.
Ik vind het een heel mooi gegeven dat hij in plaats van werkeloos bij de pakken neer te zitten, gebruik maakte van de materialen en mogelijkheden om zich heen. En zo vrij werk ging maken. Hiermee kwam zijn creativiteit nog meer tot bloei.
Kunst die ontstaan is uit werkloosheid. Dat roept een hoop vragen bij mij op. Zou het zo zijn dat als mensen meer vrije tijd hebben of zich vaker zouden vervelen ze meer zouden experimenteren? Ook vraag ik mij af of met de invoering van een basisinkomen en het daarmee wegvallen van de druk van verplicht werk er meer ruimte komt voor spel en experiment. En zouden daaruit prachtige dingen ontstaan? Zou men zijn dromen waar gaan maken? Of zullen we ondanks de tijd die een basisinkomen zal opleveren de dagen laten versuffen en ze vullen met makkelijk vermaak, als tv en social media?
Het zien van deze tentoonstelling gaf mij in ieder geval inspiratie om even alle apparaten uit te laten en met mijn stempels, gum en guts aan de slag te gaan. Niets museumwaardigs maar wel heel fijn om te doen.